Het is al weer een hele tijd geleden dat ik heb geschreven.
Toen het deze zomer zo warm was, heb ik het lang volgehouden. Maar opeens was het over. Ik was zo ziek van de warmte die bezit had genomen van mijn lichaam. Het was elke keer weer een gevecht om de dag door te komen. Man oh man, wat was ik er ziek van. Letterlijk.
En met het ziek zijn, verdween ook de "goesting" om naar de tuin te gaan. En een blog schrijven....... daar wilde ik niet eens aan denken.
Soms "sleepte" ik mijzelf naar de tuin om wat te oogsten. Ook in de kas met tomaten moest ik wel plukken. Het duurde lang eer de tomaten gingen kleuren, maar toen was er dan ook een explosie aan tomaten in allerlei kleuren, vormen en formaten.
En je kan dan wel oogsten, het moet dan ook nog verwerkt worden..... en het was zo warm.... en ik was zo beroerd......
Intussen is het temperatur gelukkig weer heel aangenaam voor mij. Ook voor de tuin. Alles ging groeien, vooral het onkruid. En warempel, zelfs de boontjes die het maar niet wilden doen, gingen opeens los.
Gelukkig wilde mijn lijf weer meewerken en samen met mijn hulpjes in en op de tuin, ben ik er weer zo goed en zo kwaad als ik kon tegen aan gegaan.
Naast oogsten was het vooral wieden, wieden en nog eens wieden.
Ik had een tuin vol..... onkruid.
Nee geen onkruid, maar knopkruid, zevenblad, hanenvoetgras, winde, vogelmuur, heermoes, brandnetels, paardenbloemen, meizoentjes, oostindische kers, sint jacobskruid en nog meer.
Niet te geloven hoe het toch zo kan groeien. Maar het was groen, heel veel groen in de tuin met hier en daar bloeiend groen. Vooral het knopkruid en de paardenbloemen bloeiden rijkelijk.
Intussen heb ik al die (on)kruiden weer onder controle. Het heeft menig uurtje op mijn knieen door de tuin kruipen gekost. De compostbak en de composttonnen zitten weer goed vol. Enkel het zevenblad en het hanenpootgras dat reeds in zaad was geschoten, heb ik thuis in de gft-bak gedaan.
En toch is het geen onkruid voor mij. Het zijn ook signaalplanten of hebben een duidelijk doel.
Zevenblad komt voor op verdichte grond, daar heb ik tussen het gaas natuurlijk nog niets aan kunnen doen. Ook onder de roos staat zevenblad. Het laat zich op die plekken moeilijk verwijderen. Vooral tussen het gaas kan ik er niet goed bij. Om de een of andere reden is er door de vorige huurder, gaas naast het bestaande gaas gezet, waardoor er tussen dat gaas een strook van 15 tot 20 cm grond ligt waar ik niet bij kan. Op de rest van de tuin is het zevenblad verdwenen.
Zevenblad kan je eten. In stamppotten, in salades en als pesto schijnt het ook heerlijk te zijn.
De heermoes geeft aan dat de bovenlaag van de grond arm is aan mineralen. Enkel daar waar nu de prei staat, heb ik nog heermoes. Oh ja, en tussen de tegels van het terras komt het ook graag omhoog piepen. Zoveel als er stond toen ik de tuin kreeg, zo weinig is het nu nog maar. Ik heb het steeds weer afgeplukt en op de grond gelegd zodat de mineralen die plant van grote dieptes naar boven haalde en in haar toppen op had geslagen, weer in de bovenste laag van de tuin terecht kwamen. Natuurlijk heb ik dit proces een handje geholpen door ook lavameel toe te voegen.
De paardenbloem mag bij mij blijven staan. Hij maakt de grond los met zijn stevige penwortel. Hij geeft kleur aan de tuin en haalt stikstof dieper uit de grond naar boven en geeft dit weer af aan de bovenlaag. Pas als de bloemen zijn uitgebloeid, grijp ik in. Dan knip ik de uitgebloeide bloemhoofden uit voordat het zaad te voorschijn komt. Want om volgend jaar enkel paardenbloemen in de tuin te hebben is ook zo wat. Alhoewel: ook paardenbloemen kan je eten. Zowel de bloemblaadjes in de sla, de jonge bloemknoppen als kappertjes inleggen, als de jonge bladeren in sla of stamppot. In België wordt vaak "molsla" op het menu gezet. Dit zijn de gebleekte bladeren van de paardenbloem. Ik zelf heb het nog nooit gegeten, maar wie weet als ik eens uit eten ga bij onze zuiderburen, dat ik het ga proeven.
Brandnetel bewijst zijn nut als waardplant voor de vlinders om hun eitjes op af te zetten. De jonge toppen schijnen lekker te zijn in stamppot. Mijn oma vertelde vaak dat ze dat zo lekker vond: stamppot van brandnetel. Ik zelf gebruik de toppen van de brandnetelplant om brandnetelgier van te maken. Een stikstofrijke gier welke een goede bemesting is voor bladgewassen.
Knopkruid komt veelvuldig voor in mijn tuin. Zeker nu het zich de afgelopen maanden zo heerlijk heeft kunnen uitzaaien. Gelukkig trek je het er ook weer gemakkelijk uit, het wortelt aan de oppervlakte met een kleine wortelkluit. Zelfs in zware grond trek je het er zo uit. Het schijnt dat je knopkruid dat nog niet bloeit, kunt eten. Ook dit heb ik nog niet geprobeerd. Wellicht ga ik dat volgend jaar doen, er staat immers genoeg. Ook andere (on)kruiden wil ik eens gaan proeven.
En wat denk je van de melde of ganzevoet. Dat eet je als spinazie. Dat heb ik wel al gegeten. Als er melde tussen mijn geoogste spinazie of snijbietbladeren zat, haalde ik er dat niet tussen uit, maar kookte het gewoon mee.
Maar dat hanenpotengras hè. Wat een ellende om dat te verwijijderen. Zodra je dat hebt verwijderd en je knippert driemaal met je ogen, staat het er al weer en heeft het zich alweer uitgezaaid. En zijn penwortel trek je er niet zo gemakkelijk uit. En wat het nut is van deze plant, daar ben ik nog niet achter. Behalve dat het fijn is om er je frustratie op bot te vieren.
Je ziet het, ik heb nauwelijks onkruid in de tuin. Maar vooral kruid dat nut heeft, doordat je het kan eten, doordat het een signaal afgeeft of doordat het een toevoeging aan je grond geeft.
Volgende week zet ik er ook mijn smeerwortel in die ik nu nog achter het huis in een grote emmer heb staan. Smeerwortelbladeren vormen een goede mulchlaag. Smeerwortel haalt voedingsstoffen van zeer grote dieptes en slaat dit op in zijn bladeren. Bijtjes en hommels vliegen af en aan naar zijn bloemen. En dan kan je er ook nog gier van maken als bemesting.
Trouwens, van tomatenbladeren maak je een prima gier om de tomaten weer mee te bemesten. Er zit precies in wat de tomatenplant nodig heeft.
Dit jaar gaf ik tomatengier aan de tomaten die ik in emmers buiten de kas kweekte in plaats van vloeibare tomatenvoeding uit de winkel. Wat een mooie sterke planten had ik. En wat gaven ze veel tomaten. Volgend jaar doe ik het weer. Zo heb ik zeker geen chemische toevoegingen in mijn tomatenmest.
En er moest natuurlijk worden geoogst.
In de weckpotten zitten de tomaten tot een lekkere pastasaus verwerkt. En in de vriezer liggen heerlijke boontjes. Op de zolder staan weer kisten met aardappelen. En de jampotjes zitten ook weer vol met lekkere jam.
We hebben aardbeienjam, en boze aardbeienjam. Er is frambozenjam en er is dronken frambozenjam. En er is gewoon boze jam en roodfruitjam. (Het "boze" staat voor de braambozen die in de jam zitten). Volgens puberdame "veel lekkerder dan uit de winkel". Als dat geen mooi compliment is, weet ik het ook niet meer.
Samen met de muizen deel ik de worteltjes..... Ik vind lege wortelen en heel veel gaten van de woelmuizen. Gelukkig vliegen er ook roofvogels rond en boven ons moestuinencomplex, maar de populatie muizen is zo groot, daar kunnen wel tien roofvogels goed van eten.
De grond is wel lekker luchtig zo en watert goed af. Maar dat ze zo graag mijn oogst met mij willen delen, vind ik toch minder sympathiek van deze kleine beestjes.
Over beestjes gesproken, er huist genoeg op mijn tuin.
Had de Burgemeester in het voorjaar een date met mejuffrouw Mol, het bleek al snel een one-night-stand want mejuffrouw Mol vertrok naar een paar tuinen verder op. Intussen is ze wel weer terug, maar blijft uit de buurt van mijn Burgemeester.
Bladluizen heb ik in soorten: groene, zwarte en grijze. Maar ook lieveheersbeestjes en wantsen. Deze roodzwarte kevertjes geven letterlijk kleur aan de tuin. En de lieveheersbeestjes doen zich te goed aan de bladluizen. De wantsen ruimen dode takjes op.
Af en toe komt er een egeltje een kijkje nemen in mijn moestuin en pikt dan meteen een slakje mee. Die zitten er trouwens heel weinig. Vooral de naaktslakken zijn zeldzaam op de tuin. Alhoewel mijn buren links en rechts klagen dat er zoveel zitten..... Ik denk dat het egeltje of heel hongerig is, of een heel leger jongen heeft te voeden, want ik zie maar weinig slakken. En die van mij zullen wel extra lekker zijn 😀 anders komt het egeltje niet steeds weer terug.
Vogels zijn er ook. Het is er een gekwetter van jewelste. De mussen maken de meeste herrie. Maar ook de koolmeesjes en de pimpelmezen kunnen er wat van hoor.
Vorige week hoorde ik timmeren. Nu is dat heel gewoon zo aan het eind van het seizoen als bonenrekken worden afgebroken of tuinhuisjes worden opgeknapt. Maar het bleek een groene specht te zijn die aan het timmeren was geslagen. Wat een prachtige vogel is het toch. En hij vliegt niet op een hoogte, maar laat zich in zijn vlucht steeds zakken om vervolgens weer hoger te vliegen. Hij vliegt dus in een golvende lijn zogezegd.
Maar ook vlinders fladderen vrolijk rond. Zetten hier en daar eitjes af, wat weer resulteert in een breed scala aan rupsen.
En toch he, en toch heb ik nauwelijks vraat van de rupsen aan mijn planten. Ome Jan is geen rupseneter, maar de mezen daarentegen lusten er wel pap van.
Doordat de tuinen hier en daar zijn herverdeeld, moest ik een ander tuinplan maken dan ik reeds eerder had gedaan. Nu kreeg ik wel ruimte voor een nieuw aardbeienbed. De aardbeiplanten van vorig jaar staan er overigens ook nog, maar nu kon ik met de uitlopers van mijn eigen planten een tweede bed erbij maken. Ik had nog wat extra gaten gemaakt en die zolang opgevuld met potjes. Hier door bleven de gaten open en zouden ze niet dicht regenen. In die open gaten staan nu een tiental doordragende aardbeien van het ras Favori. De junidragende aardbeien die ik heb zijn van het aloude ras Korona. Ik ben heel benieuwd naar de smaak van de Favori en kan bijna niet wachten tot volgend jaar.
Intussen zit de knoflook in de grond. De knollen die ik deze zomer oogstte, waren erg klein. Het was ook zo droog en het lukte mij niet om vaak water te geven. En toen mijn pomp stuk ging..... Toch heb ik wat teentjes van eigen oogst in de grond gezet. Het is immers zo'n heerlijke knoflook. Maar ik kocht er ook nog wat bij. En in de supermarkt kocht ik wat biologische knoflook met grote tenen. Een deel zit in de tomatensaus, het restant zit in de grond.
De braamboos gaf dit jaar veel bessen. De braam geeft op dit moment nog steeds grote zoete vruchten. En aan de gulle gift van de framboos leek maar geen eind te komen. De witte druif in tegenstelling, gaf maar weinig trossen. En toen die rijp waren om te worden geoogst..... waren ze op een paar trosjes na, verdwenen. Nee, niet Ome Jan was de boosdoener of een van zijn gevleugelde vriendjes. Het was een tweevoeter, genaamd "dief". Jammer. Hij of zij zal ze harder nodig gehad hebben, denk ik dan maar.
In het voorjaar heb ik samen met puberdame de worteltjes meerdere malen moeten zaaien omdat ze niet wilden opkomen. Ik geef de warmte en de droogte de schuld. Intussen heb ik een aantal kromme rijtjes met wortelen. Krom, dank zij puberdame die geen rechte lijnen kan zaaien 😂. Verscholen onder de oostindische kers blijken er in eens heel veel wortelen te groeien. Dus we hebben al heerlijk aan de wortelstamp gezeten. Het schrappen van de wortelen is wel een uitdaging. Doordat ze zo vaak zijn gezaaid, en niet uitgedund, hebben we hele rare snoeshanen van wortelen in de tuin. Maar ze zijn wel lekker.
Zo, eindelijk weer wat geschreven. Weinig foto's deze keer omdat ik mijn camera bijna niet mee nam naar de tuin. En de keren dat ik de camera wel in mijn tas had gestopt, haalde ik hem er niet uit. Ik had er echt zo geen zin in.... ik had er gewoon de puf niet voor.
De komende periode is er niet zoveel meer te beleven in de moestuin. Hier en daar een wortel oogsten of boerenkool. Ook andijvie heb ik nog staan en prei. Het is nu stilaan de tuin klaar maken voor de winter. Dat betekend bladeren verzamelen om over de tuin te verdelen.
Deze week hebben puberdame en ik 11 volle vuilniszakken blad in het park bijeen geharkt en naar de tuin gebracht. Zodra de champost wordt gebracht, gaan we de bladeren uitstrooien en bedekken met champost. Dan is ook de knoflook groot genoeg om een bladerdekentje met champost te krijgen. Volgend jaar is de grond dan mooi korrelig gemaakt door de wormen die onder het warme champostdekentje nog lang door gaan met bladeren en ander organisch materiaal in de grond te trekken en op te eten en zo om te zetten tot een voedingsrijke humus in de bodem. Deze humus vormt een mooie start voor het plant- en groeiseizoen van komend jaar. Vooral op het nieuwe stuk grond mag de grond wel een extra boost krijgen van humus en door de wormen gegraven kanaaltjes.
Er is dus nog genoeg te doen in de moestuin. Maar wel vooral andere werkzaamheden als in het voorjaar als alles de grond in gaat. Nu gaat alles de grond weer uit. Behalve de knoflook, die wil nu de grond in.
Wat zijn de moestuinklusjes in oktober?
De weersveranderingen in oktober zijn heel groot. Lichte warme dagen kunnen aanvoelen alsof de nazomer gewoon doorgaat, en dan plotseling kan de kou binnenvallen. Dat betekent ook dat de eerste nachtvorst kan invallen.
- Bescherm gevoelige gewassen zoals wintersla en pas gezaaide stukken grond met cloches (soort tuinstolpen) tegen de kou.
- Motten worden rond deze tijd weer actief en zijn vaak uit op gewassen zoals prei, ui en sjalot. Deze ongedierteplaag is lastig te bestrijden.
- Zorg er bij de prei voor dat het hart van de plant vol water staat, dus bewater de planten goed tijdens droge perioden. Wanneer de motten je toch te snel af zijn kun je kiezen voor een biologisch bestrijdingsmiddel.
Wat kun je in oktober in de moestuin planten?
- Vanaf half oktober is het de ideale tijd om fruitbomen te planten. Zolang de grond niet bevroren is kun je de boom in de grond zetten. Rond deze tijd kunnen de geplante bomen en hun wortels goed profiteren van de herfstregen voordat de winter aanbreekt.
- Let bij aankoop goed op of de gekozen boom een specifieke standplaats heeft, zoals een voorkeur voor het meest zonnige plekje in de tuin. Veel fruitbomen zijn overigens niet tweeslachtig. Dat betekent dat er een tweede boom nodig is om de fruitboom te bevruchten. Alleen bij een gelijktijdige bloesemperiode zal de boom dan vruchten afgeven.
Wat kun je in oktober in de moestuin zaaien?
Witte kool, savooie kool en kropsla kunnen deze maand nog in de kas gezaaid worden. Daarnaast kun je deze maand knoflook in de grond poten!
Wat kun je in oktober in de moestuin oogsten?
- Pluk alle hele trossen van de buitentomaat af en leg deze binnen op een warme plaats of in een kas om af te rijpen.
- Vorstgevoelige kruiden zoals bieslook en peterselie kun je het beste uitgraven en binnen in een pot bewaren.
- In oktober kun je nog steeds veel fruit oogsten zoals peren, appels en late pruimen. Wacht niet te lang met het oprapen van de vruchten nadat deze van de boom zijn gevallen en bewaar de vruchten op een koele en donkere plaats. Zo voorkom je schimmelvorming.
- Daarnaast kun je deze maand gewassen zoals andijvie, komkommers, bieten, rapen, witlof, koolrabi, kropsla, wortelen, bloemkool, doperwten en spinazie oogsten.
